Schiedam - Het Gemeentearchief Schiedam heeft er een bijzonder stuk bij: een ingekleurd panorama met stadsprofiel uit 1848. De steendruk is een werk van Willem Troost (1812-1893).

Er zijn al twee exemplaren van deze druk in de collectie, maar dit is de eerste ingekleurde versie. Deze toont Schiedam vanaf de Overschieseweg. Rechts van het midden is de kraanbrug over de Schie, en de stad die gemakkelijk te herkennen is aan de vele molens, torenspitsen en rook van industrie. Blikvanger links is het houten spoorwegstation met een aankomende stoomtrein. Is de normale steendruk al mooi, de ingekleurde versie komt met de zachte tinten en oog voor detail pas echt tot leven. Het stuk is op aanvraag te zien in de studiezaal of online in onze Beeldbank onder nummer 60528.

Willem Troost lijkt een productief artiest te zijn geweest. Geboren in Arnhem en overleden in Barneveld heeft hij na een jaar aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag als tekenaar en schilder in verschillende steden  gewerkt. Hij maakte landschappen, zee-, strand- of stadsgezichten en portretten. Volgens de geboorteakte in het Gelders archief is hij op 15 juni 1812 in Arnhem geboren als zoon van Jan en Hendrica Troost-Courou, respectievelijk belastingcontroleur en huisvrouw. Volgens een krantenartikel uit 1847 is hij een ‘stadgenoot’ en uit onderzoek blijkt dat hij in april 1842 hier komt wonen. In 1846 verhuist hij naar Tuinlaan 18. Hij staat ingeschreven als ongehuwd, van Nederlands Hervormde gezindte en heeft schilder als beroep. In hetzelfde jaar is een registratie dat hij is ‘ingekomen’ aan de Grote Markt 11 en in 1846 vertrekt naar Soesterberg. Hij komt weer terug in Schiedam in 1849 vanuit Den Haag en vertrekt zes jaar later, in juni 1855, naar Leeuwarden.    

Willem Troost heeft verschillende plekken van Schiedam in beeld gebracht: litho’s van schaatsers bij de ruïne van Mathenesse, het Blauwhuis aan de Lange Nieuwstraat en het Sint Jacobs Gasthuis aan de Hoogstraat, portretten van Gerrit Verboon en componist Hutschenruyter en verschillende gebouwen zoals het Zakkendragergildehuis.

Ter gelegenheid van het bezoek van koning Willem II in juli 1846 werden onder zijn toezicht en leiding twee erepoorten gemaakt. Eén voor bij de Overschiesepoort (dus vlakbij de plek van de nu aangekochte tekening) en een flinke poort voor bij het Stadhuis (zie voor een litho hiervan nummer 61061 in onze beeldbank). Hij moet dus rond die tijd al bekend genoeg zijn geweest om gevraagd te worden voor deze werkzaamheden.

Publieksfinanciering
De prent met het panorama is niet uniek, er moeten er verschillende zijn afgedrukt door Roelants in Schiedam, maar de oplage is niet bekend. Dat weten we omdat op 14 mei 1847 een advertentie in de Schiedamsche Courant stond, waarmee lezers konden intekenen voor aankoop. Afgaande op de advertentietekst was het een actie die we nu publieksfinanciering zouden noemen: als er genoeg mensen waren die een gulden overhadden voor een steendruk op gewoon papier, of fl. 1,50 voor op ‘Chineesch’ papier zou H.A.M. Roelants het panorama bij steendrukkerij Mensing in Den Haag laten drukken en uitgeven. 

Allezins naauwkeurige teekening

Er moeten gegadigden genoeg zijn geweest om de uitgave mogelijk te maken, want op vrijdag 30 juli 1847 meldt de Schiedamse Courant:

“Het was ons een waar genoegen dezer dagen de groote Lithographische Steen te zien, waarop onze stadgenoot, de heer kunstschilder W. Troost, bezig is, het aangekondigde Panorama van Schiedam te voltooijen. De allezins naauwkeurige teekening, gevoegd bij eene fiksche behandeling op de Steen zelve doen ons de hoop voeden, dat wij binnen korten tijd in het bezit zullen zijn van een kunstwerk, dat te regt op prijs mag worden gesteld. De verdere behandeling welke aan de Koninklijke Steendrukkerij des heeren C.W. Mieling te ’s Gravenhage is toevertrouwd, waarborgt ons, dat ook de Afdrukken zoo keurig mogelijk zullen zijn. Ten slotte uiten wij den wensch dat de uitgever de heer H.A.M. Roelants, door een ruim debiet voor zijne onvermijdelijk groote onkosten ruimschoots beloond moge worden.”

Steendruk

Bij deze techniek, ook wel bekend als directe lithografie, wordt de afbeelding direct op een vlakke kalksteen getekend met vetkrijt. Om een afdruk te kunnen maken wordt de steen nat gemaakt, waarbij de gedeeltes met vetkrijt geen water opnemen. Als er met een rol inkt aangebracht wordt, hecht de inkt alleen aan het vetkrijt en kan een afdruk op papier worden gedrukt.