Kan je als wethouder goed functioneren zonder dat je in de stad waar je werkt woont? VVD’er Antoinette Laan wil niet verhuizen naar Schiedam, maar wel wethouder zijn voor de komende vier jaar in de jeneverstad. Jaarlijks mag de gemeenteraad een ontheffing verlenen voor bijzondere omstandigheden en daarmee goedkeuren dat een wethouder niet in de werkgemeente woont. Maar is dat gewenst?

Al een jaar lang kreeg Laan dispensatie, maar ook nu ze vier jaar langer wethouder blijft in Schiedam, wil ze niet verhuizen. Haar thuissituatie - een mooi huis in Kralingen en het sociale, studerende en/of schoolgaande leven van haar drie zoons (19, 17 en 15 jaar) - gaven voor Laan de doorslag om te blijven waar ze zit. Maar de wet schrijft in de basis anders voor.

Moet een wethouder in de gemeente wonen waar hij of zij werkt? “Vind ik wel”, zegt Geerten Boogaard, hoogleraar decentrale overheden aan de Universiteit Leiden. “Je moet onderdeel uitmaken van de gemeenschap die je bestuurt. Dat je dus letterlijk in de supermarkt de mensen tegenkomt waar je verantwoordelijkheid voor draagt.”

‘9,7 kilometer’

Laan verdedigde zich maandagavond tijdens de hoorzitting al ferm. “Het is 9,7 kilometer. Ik ben hier echt heel vaak. Als u vindt dat ik er vaker moet zijn, dan hoor ik het graag. Een deel van mijn hart ligt hier al en ik zal hier echt met hart en ziel proberen een goede wethouder te zijn voor Schiedam”, zegt Laan.

Bart de Leede was actief en woonachtig in Schiedam toen hij in 2018 werd benoemd als wethouder in buurgemeente Vlaardingen. Ondanks de beperkte reisafstand moest hij van de raad verhuizen. “Ik wist toen dat het voor een deel van de raad echt een issue was. Ik denk dat het minder zou zijn geweest als ik in Maassluis of Delft zou wonen. Ik voelde al een gevoeligheid. Vanaf dag één heb ik bedacht: we gaan een leuk huis in Vlaardingen zoeken.”

De Leede was ook toe aan een nieuw huis, want zijn kinderen waren het huis al uit. “Dat had er ook alles mee te maken”, zegt hij. “Maar ik vind wel: zolang het woonplaatsvereiste er is, moet je dat serieus nemen. Maar aan de andere kant ken ik heel veel mensen die met hart en ziel als ambtenaar voor de gemeente werken, maar ergens anders wonen.”

Bart de Leede. Bron: Gemeente Vlaardingen

Kan het wel?

Maar is het wel mogelijk om in een andere stad te wonen? De Leede vindt van wel. “Ik denk wel dat je doordat je in een stad woont wel iets sneller inburgert. In mijn geval ging dat makkelijk met een portefeuille als Cultuur die ik had.” Die portefeuille heeft Laan niet. Zij is de komende vier jaar in Schiedam verantwoordelijk voor onder andere Bouwen en Wonen, Financiën, Handhaving en Sport.

“Democratie is: onszelf besturen”, legt hoogleraar Boogaard uit. Volgens hem moet het niet te vaak gebeuren dat een wethouder niet hoeft te verhuizen. “Als er vaker wethouders van buitenaf komen en daar blijven wonen, is het een professioneel regentenbestuur. Dat kan ook, maar dat is niet wat we zien als lokale democratie”, vindt Boogaard. “Dan professionaliseert het wethouderschap. Het wordt een soort vak, in plaats van dat het iemand is die vanuit de lokale politiek uiteindelijk bestuurder wordt”, zegt Boogaard.

Geerten Boogaard. Bron: Universiteit Leiden

‘Coalitie is op de hoogte’

Of een meerderheid van de Schiedamse gemeenteraad de benoeming van Laan accepteert en haar jaarlijks een ontheffing wil verlenen, wordt vanavond duidelijk. Vermoedelijk is de coalitie akkoord met de ontheffing, verklapte VVD-fractievoorzitter Tom Janssen. “De onderhandelende partijen zijn ervan op de hoogte.”

Een deel van de oppositie heeft de messen geslepen voor donderdagavond, blijkt uit een reactie van Yorick Haan (GroenLinks) vanochtend in het AD. “Je proeft en ademt Schiedam pas echt als je er woont. Dan kan Laan wel zeggen: ik wil best wel vaker naar Schiedam komen als jullie dat willen, maar daar gaat het niet om. Je bent pas Schiedammer als je in Schiedam woont.”

Ook OuderenPartij Schiedam trekt ten strijde. Leider Maarten Reuderink in het AD: “Ze tekent nu willens en wetens voor vier jaar wethouderschap en daar moet ze ook dan de consequentie aan verbinden dat ze naar Schiedam verhuist. Straks hebben we een eerste locoburgemeester die het niet de moeite waard vindt om in Schiedam te wonen.”

‘Extra kwetsbaar’

Boogaard: “Je bent extra kwetsbaar als de wet moet worden opgerekt om jou de dispensatie te blijven geven. De wet zegt dat er een bijzondere omstandigheid moet zijn. En je zegt eigenlijk: die omstandigheid is voortdurend bijzonder.”